Гэр бүлийн хүчирхийллийн гэмт хэрэг 2015 онд өссөн үзүүлэлттэй гарчээ. Энэ талаар Улаанбаатар хотын цагдаагийн газрын гэр бүлийн хүчирхийлэл, хүүхдийн эсрэг гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх хэлтсийн ахлах байцаагч, цагдаагийн ахмад Э.Баярбаясгалантай ярилцлаа.

-2015 онд гэр бүлийн хүчирхийллийн гэмт хэрэг нэлээд өндөр хувиар нэмэгдсэн үзүүлэлт гарсан байна. Хичнээн хүн энэ хэргийн хохирогч болсон бэ?

-2015 онд Улсын хэмжээнд гэр бүлийн хүчирхийллийн улмаас үйлдэгдсэн 1356 хэрэг бүртгэгдсэн байна. Энэ нь өмнөх оноос 280 хэргээр буюу 20 хувиар өссөн үзүүлэлт юм. Харин нийслэлийн хэмжээнд 767 гэмт хэрэг үйлдэгдсэн байна. Энэ нь өнгөрсөн оноос 17 хувиар өссөн гэсэн үг. Хүчирхийллийн улмаас 600 гаруй эмэгтэй, 40 гаруй хүүхэд гэмтсэн. Харин Есөн эмэгтэй хүн, нэг бага насны хүүхэд, хоёр эрэгтэй хүн хүчирхийлэлд өртөж амиа алдсан харамсалтай мэдээ байна. Нас барсан эмэгтэйчүүдийн хувьд ихэнх нь нөхөртөө зодуулсан. Байнгын хүчирхийллийн дарамтад байж байгаад нас барсан ийм харамсмаар хэргүүд гарсан байна. Судалгаагаар нийт хохирогчдын ихэнх нь айлын эхнэр байдаг. Нийт хэргийн 200 нь согтуугаар үйлдэгдсэн бол үлдсэн ихэнх хувь нь эрүүл үедээ үйлджээ. Эрүүл байхдаа эхнэр, хүүхдээ, нөхрөө зодож, тарчлааж, гэмтэл учруулж байна гэдэг үнэхээр асуудал юм. Гэр бүлийн хүчирхийллийн дийлэнх нь залуу гэр бүлд гарч байна.

-Энэ төрлийн хэрэг нэмэгдэж байгаагийн шалтгаан нь юу байна вэ. Ямар арга хэмжээ авбал энэ төрлийн хэргийн гаралт буурах бол?

-Нийгмийн хүчин зүйлүүд болох ажилгүйдэл, ядуурал, боловсрол, хүмүүсийн ухамсартай ихээхэн холбоотой. 2015 онд энэ төрлийн хэргийн илрүүлэлт сайн байсан. Хүчирхийлэл хаалттай хаалганы цаана, далд үйлдэгддэг учир энэ төрлийн хэргийн илрүүлэлт маш чухал юм. Нийслэлийн цагдаагийн газрын дэргэд 2014 онд “Гэр бүлийн хүчирхийлэл, хүүхдийн гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх алба” шинээр байгуулагдсан. Энэ тусдаа алба нь гэмт хэрэг хамгийн их гардаг 33 хороонд ажиллаж, айл өрхүүдээр явж сургалт сурталчилгаа хийж, иргэдээс мэдээлэл авч, тэрнийхээ дагуу шалгалт хийж ажилласан. Энэ нь үр дүнгээ өглөө. Хөрш айлын хүүхэд зодуулаад байна. Гэхдээ айлын асуудал надад хамаагүй гэдэг иргэдийн хандлагыг өөрчилж, цагдаагийн байгууллагад мэдээлэл өгдөг болгох чиглэлээр түлхүү ажиллалаа. Хаана хүн уйлж, ямар айлд хүүхэд, эмэгтэйчүүдийн эрх зөрчигдөж байгааг хөршүүд нь, хорооны нийгмийн ажилтан нь цагдаагийн газар мэдээлэл өгдөг болсон. 102 тусгай дугаарт ирж байгаа гэр бүлийн хүчирхийллийн мэдээллийн тоо ч өссөн. Цагдаагийн байгууллага дангаараа тэмцээд хаана ямар айлд хүчирхийлэл үйлдэж байгааг бүрэн илрүүлэх боломж муу. Иргэдийн оролцоо чухал. Мөн хүчирхийлэл үйлдэж байгаа хүмүүсийн ухамсарт нөлөөлөх маш чухал байна. 2015 оны есдүгээр сарын 25-наас эхлэн хамгийн их гэмт хэрэг гардаг хороодод “Бүтэн хайрыг гэр бүлдээ” зорилтод аяныг зохион байгуулсан. Аянд 48 аж ахуйн нэгж, 23 иргэн сайн дураараа нэгдсэн. 2016 онд улс орон даяар зохион байгуулахаар төлөвлөж байна. Энэ хүрээнд хүчирхийлэл үйлдсэн этгээдүүдэд зориулсан сургалт явуулсан.

-Цагдаа, хуулийн байгууллагад хандсан хохирогчдын эрхийг бүрэн хамгаалж чадах уу. Хүчирхийлэл үйлдэж байгаа хүн дахин давтан эхнэр, хүүхдээ дарамтлах, зодох асуудал гардаг юм билээ?

-Дахин давтан үйлддэг гэдэг нь үнэн. Тиймээс л иргэдийн оролцоо чухал байгаа юм. Хорооны Засаг дарга, нийгмийн ажилтан, хэсгийн байцаагч, өрхийн эмч, сургуулийн нийгмийн ажилтан гээд иргэдтэй тулж ажилладаг, хамгийн ойр байдаг нэгжүүд болох энэ хүмүүстэй нягт ажиллаж байна. Энэ хүмүүс айл өрхүүдийнхээ судалгаа мэдээллийг мэддэг учир цагдаагийн байгууллагад мэдээлэл өгнө. “15 тоотод хүүхэд уйлаад байдаг юм байна. Судлаад үзлээ. Нөхөр нь архи уудаг юм байна. Энэ айл хүчирхийлэл үйлдээд байна” гээд мэдээлэл өгдөг. Энэ дагуу цагдаагийн байгууллага очиж шалгаад гэр бүлийн хүчирхийлэл үйлдэж байвал эхний ээлжинд сануулна. Энэ бол гэмт хэрэг шүү. Дахиж үйлдэхгүй гэсэн баталгаа гаргуулж авна. Дахиад хүчирхийлэл үйлдвэл торгуулийн арга хэмжээ авч, баривчилна. Ингээд тоохгүй бол шүүхээр эрх хязгаарлах арга хэмжээ авна. Гэр бүлийн хүчирхийлэлд өртсөн иргэнтэй нэг жилийн хугацаанд уулзах эрхгүй гэсэн шүүгчийн захирамж гаргуулна. Эрхээ хасуулаад, торгуулаад ирэхээр асуудалд өөрөөр ханддаг л даа. Улсын Дээд шүүхийн 2010 оны тайлбар гарсан. Энэ тайлбарт, гэр бүлийн хүчирхийллийн гэмт хэргийг Эрүүгийн хуулийн тарчлаах гэмт хэргээр зүйлчилж, ял шийтгэл оногдуулдаг болсон. Тарчлаах гэмт хэрэг нь яахыг хэлэх вэ гэхээр, байнга буюу удаа дараа, гурав буюу түүнээс дээш удаа зодсон тохиолдлыг тарчлаах гэмт хэрэг гэж үзнэ гэж заасан байна. Өөрөөр хэлбэл, гурав буюу түүнээс дээш удаа гэр бүлийн гишүүнээ зодсон тохиолдолд шууд эрүүгийн хэрэг үүснэ. Энэ төрлийн хэрэгт хоёр хүртэл жилийн хорих ялтай. Нөгөө талаар гэр бүлийн хүчирхийлэл үйлдэж байгаа хүний нэг удаагийн үйлдлийг таслан зогсоох биш тухайн хүний зан үйлд нь нөлөөлөх сургалтууд явуулах нь маш чухал байдаг. Та сайн эцэг, сайн эх байхын тулд яах ёстой юм бэ гэдэг дээр төрийн бус байгууллагуудтай хамтраад албадан сургалт явуулж байна.

-Хүчирхийлэлд өртөж байгаа хүмүүсийн нийгмийн байдлыг судалж үзсэн байх. Энэ талаар?

-Судалгаанаас харахад гэр бүлийн хүчирхийлэлд өртсөн хүмүүсийн ихэнх нь эмэгтэй хүн байдаг. Бас ажилгүй иргэд байна. Тиймээс цагдаагийн байгууллагаас хохирогч нарыг хамгаалахын тулд ажилд оруулж өгч, сургалтад хамруулдаг. Хүүхэд сургуулиасаа хоцорсон бол хорооны нийгмийн ажилтантай хамтраад хүүхдийн хичээлийн хоцрогдлыг арилгах сургалтад хамруулж байна. Энэ ажлуудыг олон төрийн бус байгууллагатай хамтран зохион байгуулж байгаа. Гэр бүлийн хүчирхийлэлд өртсөн хүмүүсийг Цагдаагийн байгууллагын дэргэдэх Түр хамгаалах байранд авчирдаг.Түр хамгаалах газар 107 тусгай дугаарын утсаар дуудлага авна. Цагдаагийн алба хаагчид дуудлагаар очоод тухайн хохирогчийг зодуулсан, шарх сорвитой, тухайн орчинд байх боломжгүй гэсэн дүгнэлт хийж Түр хамгаалах байранд авчирдаг. Авчраад эмнэлгийн анхан шатны туслалцаа үзүүлнэ. Хамгаалах байр мэргэжлийн сэтгэл зүйчтэй, эмчтэй.

-Түр хамгаалах байр хэдэн хүн хүлээж авах хүчин чадалтай вэ?

-Түр хамгаалах байр 2014 оны хоёрдугаар сард байгуулагдсан. Нэгээс 30 хүртэлх хоногоор хохирогчийг байрлуулаад сэтгэл зүйн болон эмнэлгийн тусламж үзүүлдэг. Байгуулагдсанаасаа хойш 489 гэр бүлийн 845 үйлчлүүлэгч хүлээж авчээ. Эдгээр үйлчлүүлэгчийн 500 гаруй нь хүүхэд байна. 2015 онд хамгаалах байранд 509 хүн хүлээж авснаас 153 нь хүүхэд байсан. Хүүхэд их байгаа нь хүчирхийллийн гол хохирогч болсон эмэгтэй хүн гэрээсээ гараад явахад нэгээс гурван хүүхэд дагуулдагтай холбоотой. Хүүхэд хэдийгээр бие мах бодийн хүчирхийлэлд өртөөгүй ч гэсэн байнгын сэтгэл санааны дарамтад орж айж ичдэг. Хэзээ согтуу ирэх бол, яах бол гэхээс сэтгэл амар сууж чаддаггүй болохыг хэлж байгаа юм. Ийм орчинд өссөн хүн эргээд зөв хүн болох уу гэдэг бас асуудалтай. Өнөөдрийн хуулиар хүүхэд зодсон, биед нь гэмтэл учруулсан этгээдэд эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэчихэж байна. Харин сэтгэл санааны дарамтад оруулж, айлгасан бол ямар хариулага хүлээлгэх нь тодорхой биш байна. Ер нь гэр бүлийн хүчирхийллийн гэмт хэрэг дөрвөн хэлбэрээр илэрдэг гэж үздэг. Бие махбодийн, сэтгэл санаа, эдийн засгийн, бэлгийн хүчирхийллээр илэрдэг. Манай цагдаагийн байгууллага бие махбодийн, бэлгийн хүчирхийлэлд өртсөн хохирогчийг хамгаалж, гэмт этгээдэд нь арга хэмжээ авч чадаж байна. Харин сэтгэл санааны болон эдийн засгийн хохирлоо яаж үнэлэх вэ гэдэг нь тодорхой биш байна. Нэг өдөр зодуулаад сая төгрөгийн хохирол учирлаа гэж үзэх үү, гурван сарын турш зодуулаад 100 сая төгрөгийн хохирол учирлаа гэж үзэх үү гэсэн нарийн хуулийн тайлбар одоогоор байхгүй байна.

-Хүчирхийлэл үйлдэж байгаа хүнийг судалж үзсэн байх. Яагаад гэр бүлээ хүнд байдалд оруулдаг юм бол?

-Хүчирхийлэл үйлдэж байгаа хүмүүсийн дийлэнх буюу 60 хувь нь бүрэн дунд боловсролтой. Үлдсэн нь дээд боловсролтой хүмүүс байна. Хүчирхийлэл үйлдэгчийн ажлын байдлыг нь аваад үзэхээр 40 хувь нь ажилгүй, 30 хувь нь хувиараа бизнес эрхлэдэг, 20 хувь нь төрийн албан хаагч, бусад байгууллагад ажилладаг хүмүүс байна. Үүнээс харахад гэр бүлийн хүчирхийллийн гэмт хэргийг бүх нийгмийн давхаргын хүмүүс үйлдэж байна. Дээд боловсролтой, төрийн байгууллагад ажилладаг гээд нийгмийн байдлаараа янз бүрийн хүмүүс хаалттай хаалганы цаана хүчирхийлэл үйлдээд байна. Нэг зүйлийг онцлоход хүчирхийлэл үйлдэж байгаа хүмүүс багадаа аавдаа, ээждээ, хойд эцэг, эхдээ зодуулдаг, аав нь ээжийг нь зоддог байсан, элэг бүтэн амьдрал үзээгүй, хойт ээждээ зодуулж хүчирхийлэлд өртөж дарамтлуулж байсан тухайгаа ярьсан байдаг. Өөрөөр хэлбэл, хүчирхийллээс хүчирхийлэл төрдөг гэдэг үг амьдрал дээр батлагдаж байгаа жишээ энэ байна.

Бүх хүн гэр бүлдээ амар амгалан, аюулгүй амьдрах ёстой. Хэрэв гэмт хэргийн хохирогч болж байгаа бол цагдаа, хуулийн байгууллагад хандах хэрэгтэй шүү гэдгийг сануулмаар байна. Эрхээ хамгаалуулах хэрэгтэй. Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй гэр бүлийн хэн нэг гишүүн ганцаараа тэмцэх хэцүү. Олон хүн, олон байгууллага хамтран ажиллаж байж зогсоодог. Нэг удаа хүчирхийлэлд өртсөн бол дахиад давтагдана гэсэн үг.

-Эрэгтэй хүмүүс гэр бүлийн хүчирхийлэлд өртдөг гэж хэлсэн. Энэ тухай тодруулаач?

-2015 оны байдлаар хоёр эрэгтэй хүн хамгаалах байранд хамгаалуулж байна. Эхнэрүүд нөхрөө зодож, дарамтлах хэргүүд гарч байна. Хамгаалах байранд байгаа эрэгтэй хүмүүс 30 гаруй насны залуучууд юм. Яагаад манай байранд ирээд хамгаалалтад байна гэхээр, нэг хүнийх нь эхнэр байнгын архины хамааралтай байдаг. Нөхрөө ажил хийхээр нь хардсаар ажлаас нь гаргаад, гэртээ зодож нүддэг ийм тохиолдол байна. 

 Эх сурвалж:Өдрийн сонин